Francesco Porto

Da Wikipedia, l'enciclopedia libera.
Vai alla navigazione Vai alla ricerca

Francesco Porto (Retimo, 22 agosto 1511Ginevra, 5 giugno 1581) è stato un umanista greco.

Vita[modifica | modifica wikitesto]

Francesco Porto, umanista cretese di origine vicentina, fu allievo in gioventù di Arsenio di Monemvasia. Giunto in Italia, insegnò greco a Modena e Ferrara, dove intrattenne rapporti con intellettuali del calibro di Ludovico Castelvetro, Lilio Gregorio Giraldi e Giambattista Giraldi Cinzio, che contribuirono alla sua formazione scientifica ed intellettuale. Costretto a lasciare la Penisola per la sua adesione alla fede riformata, fu nominato da Giovanni Calvino « professor publicus » di greco all'Académie di Ginevra, incarico che mantenne per gli ultimi vent'anni di vita[1]. Nella sua vasta attività di studioso e commentatore[2], si dedicò anche ad Eschilo.[3]

Opere[1][modifica | modifica wikitesto]

  • 1568: Synesii Cyrenaei ... Hymni ... Gregorii Nazianzeni Odae aliquot ... Utrisque ... latinam interpretationem adiunxit F(ranciscus) P(ortus) C(retensis), Genevae.
  • 1569: Oἱ ἐν ῥητορικῇ τέχνῃ κορυφαίοι, Aphthonius, Hermogenes et Dionysus Longinus praestantissimi artis rhetorices magistri, F(rancisci) P(orti) C(retensis) opera industriaque illustrati et expoliti, Genevae.
  • 1573: Ad Petri Carpentarii Causidici virulentam epistolam, responsio Francisci Porti ... pro causariorum quos vocat innocentia.
  • 1574: Response de François Portus Candiot, aux lettres diffamatoires de Pierre Carpentier, ... pour l'innocence des fidèles serviteurs de Dieu ... massacrez le 24 jour d'aoust 1572, appellez factieux par ce plaidereau, traduite nouvellement de latin en françois.
  • 1580: Homeri Ilias, postrema editio ... a F(rancisco) P(orto) C(retense) innumeris in locis emendata, Genevae.
  • 1583: Francisci Porti ... Commentarii in Pindari Olympia, Pythia, Nemea, Isthmia, Genevae.
  • 1584: Francisci Porti Cretensis in omnes Sophoclis tragoedias προλεγόμενα, ut vulgò vocantur. In quibus Ipsa Poêtæ vita, genùsque dicendi declaratur. De Tragœdia, eiusque origine, et de Tragœdiæ, atque Comœdiæ discrimine paucis agitur. Sophoclis, et Euripidis collatio brevis instituitur, et quibus in rebus vterque potissimùm excellat, apertè demonstratur. Singularum verò Tragœdiarum Argumenta cum artificio Rhetorico separatim exponuntur. His addita ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ´ ad orationem Demosthenis περὶ παραπρεσβείας, cui accesserunt Sex Oratiunculæ Latinæ, quas idem F.P. olim in Illustriss. Ducis Ferrariensis Academia Mutinensi Linguæ Græcæ Professor habuit. Singulis Oratiunculis suum argumentum paucis est ascriptum, Morgiis.
  • 1586: Francisci Porti ... Commentarii in varia Xenophontis opuscula, Lausannae.
  • 1590: Apollonii Alexandrini de syntaxi ... libri IV. A F(rancisco) P(orto) ante aliquot annos e manuscripto codice passim et supplecti, Francoforti.
  • 1592: Lexicon graecolatinum R. CONSTANTINI. Secunda hac editio partim ipsius authoris partim F(rancisci) P(orti) ... auctum, Genevae.
  • 1594: Thucydidis, Olori filii, de Bello Peloponnesiaco libri octo. Iidem latine, ex interpretatione Laurentii Vallae, ab Henrico Stephano nuper recognita, quam Aemilius Portus, Francisci Porti Cretensis f., paternos commentarios accurate sequutus, ab infinita ... errorum multitudine ... repurgavit ... in hac postrema editione, Francofurti.
  • 1598: Aristotelis Artis rhetoricae, sive de arte dicendi, libri III, a M. Aemilio Porto ... nova interpretatione illustrati; item Francisci Porti ... in eosdem libros perpetui latini commentarii, Spirae.

Note[modifica | modifica wikitesto]

  1. ^ a b Per la biografia di Porto cfr. Paolo Tavonatti, Francisci Porti Cretensis Commentaria in Aeschyli Tragoedias, Doctoral Thesis (PhD), University of Trento / EHESS Paris, 2010, pp. 9-162. (on-line)
  2. ^ Si interessò ad Omero, Pindaro, Sofocle, Teocrito, Tucidide, Senofonte, Demostene, alla Retorica di Aristotele, agli scritti di retorica e stilistica (Aftonio, Longino ed Ermogene), a Dionigi di Alicarnasso ed Apollonio Alessandrino.
  3. ^ Paolo Tavonatti, Il contributo di Francesco Porto alla filologia eschilea (PDF), vol. 27, Ítaca. Quaderns Catalans de Cultura Clàssica, 2011, pp. 155-164, DOI:10.2436/20.2501.01.35. URL consultato il 22 novembre 2015.

Bibliografia[modifica | modifica wikitesto]

  • G. Burges, F. Portus and his Aeschylus, CJ, 25, 1822, pp. 159–160.
  • S. Baud-Bovy, Un Crétois au Collège de Genève au XVIe siècle: François Portus, Annales du Collège de Genève, 8, 1949, pp. 22–27.
  • M. Manussakas - N.M. Panaghiotakis, L'attività filoprotestante di Francesco Porto a Modena e a Ferrara e il suo processo da parte dell'Inquisizione di Venezia (1536-1559) (trad.titolo: M.I. Μανούσακας - N.M. Παναγιωτάκης, Η φιλομεταρρυθμιστική δράση του Φραγκίσκου Πόρτου στη Μόδενα και στη Φερράρα και η δίκη του από την Ιερά Εξέταση της Βενετίας (1536-1559), Θησαυρίσματα / Thesaurismata 18 (1981), pp. 7–118).
  • M. Manoussakas, L'aventure vénitienne de François Portus, Bulletin de la Société d'Histoire et d'Archéologie de Genève, XVII, 1980-1983 [1985], pp. 299–314.
  • M. Mund-Dopchie, François Portus et le tragiques grecs, in Acta conventus neo-latini Sanctandreani, Proceedings of the Fifth International Congress of Neo-Latin Studies, St. Andrews 24 August to 1 September 1982, edited by I.D. McFarlane, Binghamton (New York) 1986, pp. 597–603.
  • I. Kallergis, Die kritische Arbeit des Humanisten Franciscus Portus am Text des Aischylos, WS 107-108, 1994-95, II, pp. 639–46.
  • M. Papanicolaou, Francesco Porto e il greco volgare nei rapporti con Scaliger, Crusium, Gesner, ΑΘΗΝΑ, 82, 1999, pp. 257–298.
  • M. Papanicolaou, Autografi non noti di Francesco ed Emilio Porto, in Atti del VI congresso nazionale dell'Associazione italiana di Studi Bizantini, Catania-Messina 2-5 ottobre 2000, a c. di T. Creazzo e G. Strano, Catania 2004.
  • E. Belligni, Francesco Porto da Ferrara a Ginevra, in Ludovico Castelvetro, letterati e grammatici nella crisi religiosa del Cinquecento, Atti della XIII giornata Luigi Firpo (Torino, 21-22 settembre 2006), a c. di M. Firpo e G. Mongini, Firenze 2008, pp. 357–89.
  • P. Tavonatti, Le congetture di Franciscus Portus alle Eumenidi, Lexis, 26, 2008, pp. 91–93.
  • P.Tavonatti, Demetrio Triclinio tra le fonti di Franciscus Portus?, in "Bollettino dei Classici", Roma, Scienze e Lettere Editore Commerciale, Serie 3ª, Fasc. XXX/2009, stampa 2010.

Collegamenti esterni[modifica | modifica wikitesto]

Controllo di autoritàVIAF (EN39475718 · ISNI (EN0000 0001 2128 9868 · SBN BVEV019686 · BAV 495/74683 · CERL cnp01345235 · LCCN (ENnr2004003879 · GND (DE104375248 · BNF (FRcb12462520v (data) · J9U (ENHE987007288670105171 · WorldCat Identities (ENlccn-nr2004003879