Paolo Ferrarese

Da Wikipedia, l'enciclopedia libera.
Vai alla navigazione Vai alla ricerca

Don Paolo Ferrarese citato anche come Don Paulus Ferrariensis, Don Paulus Ferraris, Don Paolo Ferrarese, Paolo detto da Ferrara ovv. Ferrarese (Ferrara, ... – ...; fl. XVI-XVII secolo) è stato un compositore e poeta italiano nativo di Ferrara e che fiorì a Venezia durante la seconda metà del Cinquecento.

Operò a Venezia durante la seconda metà del Cinquecento. Consacrandosi all'arte della musica polifonica, Don Paolo Ferrarese partecipò a uno dei modi d’espressione più tipici del Rinascimento italiano.

Biografia[modifica | modifica wikitesto]

Paolo Ferrarese è conosciuto soprattutto come autore di un'ampia serie di canti polifonici per la Settimana Santa. Questa collezione, pubblicata nel 1565, rappresenta una delle raccolte più complete di musica per la Liturgia cattolica. Una ragione per la produzione di un'opera tanto completa sarebbe il fatto che, con il compimento del Concilio di Trento, il rito romano si impose quasi ovunque nella Chiesa cattolica e si svilupparono nuove forme musicali. L'opera di Paolo da Ferrara fu una delle prime manifestazioni di queste riforme. Il Concilio ebbe un notevole influsso sulla musica, nella fattispecie sul canto gregoriano. Si cercò infatti di riportarlo alla purezza originale, eliminando ogni artificio aggiunto nel corso dei secoli. Vennero così aboliti i tropi e la maggior parte delle sequenze; venne inoltre eliminata ogni traccia di musica profana.

La pubblicazione del 1565, che raccoglie 93 canti, contiene vari passioni, lamentazioni, responsori, misereri e altri canti liturgici in esecuzione di una comanda speciale di don Benedetto Venetiano (ovv. “Vinitiano”), procuratore della congregazione di monaci benedettini cassinesi di San Giorgio Maggiore. L'opera venne pubblicata in quattro volumi da Girolamo Scotto (Hieronymus Schotus) a Venezia. Poco dopo la sua pubblicazione l'opera apparve già in vendita alla fiera del libro di Francoforte tramite il mercante di libri Georg Willer (1514-1593), che fu il maggior mercante di pubblicazioni musicali di Augusta.

Gli sono attribuite anche altre opere liturgiche: Psalmi omnes qui ad vesperas, pubblicati nel 1578; Responsoria hebdomadae sanctae per l'ufficio delle Tenebre (1592); Letanie della Madonna (1607).

Opere e cataloghi[modifica | modifica wikitesto]

  1. Passiones, lamentationes, Responsoria, Benedictus, Miserere, multaque alia devotissima cantica ad Offitium hebdomadae sanctae pertinentia, d. Pauli Ferrariensis, monachi divi Benedicti, Congregationis Cassinensis, Venetijs, apud Hieronymum Scotum, MCXV[1] [2]
  2. Responsoria hebdomadae sanctae D. Pauli Ferraris Monaci S. Benedicti. - D. Hieronimo Zino Bonon.s Congregationis S. Georgii alga Veneti canonico scribente 1592[3]
  3. Mottetti, madrigali e canzoni a tre, quattro, cinque e sei voci di Costanzo Festa, Marchetto, Tromboncino, Paolo da Ferrara monaco di S. Benedetto; di Josquin, Jo. Mouton, Jachet, P. Molu, Sebast. Gallus, Claudin, Verdelot. - Ms. del secolo XVI in 8° obl. Il solo tenore.[4]

Ubicazione delle opere[modifica | modifica wikitesto]

  • Museo Internazionale e Biblioteca della Musica, Bologna, 310.[1]
  • British Library, Londra, D.83.[2]

Contenuto della collezione del 1565[modifica | modifica wikitesto]

  1. Voces Christi & Judeorum ad passionem Domini secundum Matthaeum
  2. Improperium expectavit cor meum
  3. Adoramus te Jesu Christe
  4. Pater si non potest hic calix
  5. Turba in passione Domini secundum Marcum
  6. Et cum iam sero
  7. Adoramus te Jesu Christe
  8. Turba in passione Domini secundum Lucam
  9. Et ecce vir nomine Joseph
  10. Adoramus te Jesu Christe
  11. Incipit lamentatio Hieremiae Prophetae
  12. In monte Oliveti
  13. He. Facti sunt hostes eius
  14. Tristis est anima mea
  15. Teth. Sondes eius impedibus eius
  16. Ecce vidimus eum non habentem speciem
  17. Amicus meus osculi
  18. Judas mercator pessimus
  19. Unus ex discipulis
  20. Eram quasi agnus innocens
  21. Una hora non potuistis
  22. Seniores populi consilium
  23. Benedictus Dominus Deus Israel
  24. Miserere mei Deus secundum
  25. Christus factus est pro nobis
  26. Dextera Domini fecit virtutem
  27. Adoramus te Christe
  28. Ave verum corpus
  29. Dominus Jesus postquam cenavit
  30. Pangue lingua gloriosi corporis
  31. Pangue lingua
  32. Sacris solemniis
  33. Cum autem venissem
  34. Ecce vidimus eum non habentem speciem
  35. Cum vero venissem
  36. Sepulto Domino
  37. Sepulto Domino
  38. Sepulto Domino
  39. Ubi caritas et amor
  40. Sequitur in lamentatione Hieremiae
  41. Omnes amici mei
  42. He. Factus es Dominus
  43. Velum templi scissum
  44. Teth. Defixae sunt in terram
  45. Vinea mea electa
  46. Tamquam ad latronem
  47. Tenebrae factae sunt
  48. Animam meam dilectam
  49. Tradiderunt me in manus impiorum
  50. Jesum tradidit impius
  51. Caligaverunt oculi mei
  52. Benedictus Dominus Deus Israel
  53. Miserere mei Deus secundum
  54. Benedictus Dominus Deus Israel. 4. Toni
  55. Miserere mei Deus secundum
  56. Voces Christi et Judeorum in passione Domini secundum Joannem
  57. Stabat iuxta crucem
  58. Pange lingua gloriosi praelium
  59. Stabat mater
  60. Plangent eum
  61. Cum autem venissem
  62. Cum autem venissem
  63. Ave verum corpus
  64. Ave Domine Jesu Christe
  65. Ave Domine Jesu Christe
  66. Sequitur in lamentatione Hieremiae
  67. Sicut ovis ad occisionem
  68. Heth. Denigrata est super carbones
  69. Hierusalem luge & exue te
  70. Incipit oratio Hieremiae prophetae
  71. Incipit oratio Hieremiae prophetae
  72. Plange quasi virgo
  73. Recessit pastor noster
  74. O vos omnes qui transitis
  75. Ecce quomodo moritur
  76. Astiterunt reges terrae
  77. Estimatus sum cum descendentibus
  78. Sepulto Domino signatum est monumentum
  79. Benedictus Dominus Deus Israel
  80. Miserere mei Deus secundum
  81. Benedictus Dominus Deus Israel
  82. Miserere mei Deus secundum
  83. Incipit lamentatio Hieremiae prophetae
  84. He. Facti sunt hostes
  85. Lamech. O vos omnes qui transitis
  86. Sequitur in lamentatione Hieremiae
  87. He. Factus est Dominus
  88. Teth. Defixae sunt in terra portae eius
  89. Sequitur in lamentatione Hieremiae
  90. Zai. Candidores Nazarei
  91. Incipit oratio Hieremiae prophetae
  92. Christus natus est nobis. 6. Toni
  93. Christus natus est nobis. 4. Toni

Note[modifica | modifica wikitesto]

Bibliografia[modifica | modifica wikitesto]

  • Richard J. Agee, The Privilege and Venetian Music Printing in the Sixteenth Century. Ph. D. diss., Princeton University, 1982.
  • Richard J. Agee, "The Venetian Privilege and Music-Printing in the Sixteenth Century", Early Music History, vol. 3, 1983, pp. 1-42.
  • Jane A. Bernstein, Music Printing in Renaissance Venice: The Scotto Press (1539-1572) , 1998, Oxford University Press, 1200 pp.
  • Jane A. Bernstein, Print Culture and Music in Sixteenth-Century Venice, 2001, Oxford University Press, 256 pp.
  • John Bettley, "La Compositione lacrimosa: Musical Style and Text Selection in North-Italian Lamentations Settings in the Second Half of the Sixteenth Century", Journal of the Royal Musical Association, vol. CXVIII, n. 2 (1993), pp. 167-202.
  • David Kidger, Adrian Willaert, A Guide to Research, ed. Routledge, 2005, 458 pp.
  • The New Groove Dictionary of Music and Musicians, Macmillan Publishers Limited, 2nd edition, 2001, vol. 8, pp. 711-712.
  • Répertoire International des Sources Musicales; Manuscrits de musique polyphonique XVème-XVIème siècles - Italie [R.I.S.M.], G. Henle Verlag, München, 1991, p. 74.[3]

Voci correlate[modifica | modifica wikitesto]

Controllo di autoritàVIAF (EN60152742891527730311 · WorldCat Identities (ENviaf-60152742891527730311