Piacentino (glossatore)

Da Wikipedia, l'enciclopedia libera.
Vai alla navigazione Vai alla ricerca

Piacentino (o [Pietro] Placentino, in latino Placentinus; Piacenza, 1130 circa – Montpellier, 1182 o 1192) è stato un giurista e glossatore medievale italiano, appartenente alla scuola dei glossatori civilisti e fondatore della scuola di diritto di Montpellier.

Summa Institutionum, manoscritto, XIII secolo. Admont, Stiftsbibliothek, Handschriften, Cod. 182.

Biografia[modifica | modifica wikitesto]

Discepolo dei primi glossatori bolognesi, insegnò a Mantova dove scrisse il De varietate actionum[1] (Summa Mantuana) e poi allo Studio bolognese, dove tenne la cattedra di diritto civile dal 1166. Nel 1170 abbandonò Bologna, probabilmente per dissidi di natura politica con i colleghi bolognesi in quanto le sue idee politiche erano contrarie all'imperatore Federico Barbarossa, e passò a Montpellier, dove portò i nuovi insegnamenti del rinato diritto romano. Tornato in Italia nel 1183, ritornò nuovamente nel 1189 a Montpellier, dove rimase fino alla morte. Secondo André Gouron però la morte sarebbe da spostare di una decina di anni addietro infatti dimostra che le fonti come la pietra tombale (incisa tre secoli dopo la sua morte) sono fuorvianti[2].

Opere[modifica | modifica wikitesto]

Manoscritti[modifica | modifica wikitesto]

Edizioni recenti[modifica | modifica wikitesto]

  • (EN) Hermann Kantorowicz (a cura di), The Poetical Sermon of a mediaeval jurist : Placentinus and his "Sermo de legibus", Bruges, Saint Catherine Press, 1938.
  • Francesco Calasso (a cura di), Placentini Summa Codicis, Turin, Bottega d'Erasmo, 1962.
  • Ludwig Wahrmund (a cura di), Die Summa "De actionum varietatibus" des Placentinus, Aalen, 1962.
  • Friedrich Wilhelm Konrad Beckhaus (a cura di), Bulgari Ad digestorum titulum de diversis regulis juris antiqui commentarius et Placentini Ad eum additiones sive exceptiones, Francfort-sur-le-Main, Minerva, 1967.
  • Placentini Summa Institutionum, Turin, Bottega d'Erasmo, 1973.
  • Mario Viora (a cura di), Corpus glossatorum juris civilis I, Turin, Bottega d'Erasmo, 1978.
  • John Douglas Adamson, Placentini Summa Institutionum, {{{2}}}, Ottawa, 1992 (thèse).

Note[modifica | modifica wikitesto]

  1. ^ Placentini iureconsulti vetustissimi De uarietate actionum libri sex. Item Rogerii Compendium de diuersis praescriptionibus. Eiusdem Dialogus de praescriptionibus. Rogerii itidem de quorundam ueterum iurisconsultorum antinomicis sententijs, adprime utilis Enarratio. Eiusdem Catalogus praescriptionum. Cum praefatione Nicolai Rhodij qui hos autores e tenebris erutos in lucem aedidit, Moguntiae : ex aedibus Joannis Scheffer, mense februario 1530
  2. ^ (FR) André Gouron, La date de la mort de Placentin: une fausse certitude, 1993.
  3. ^ Placentini Summa "Cum essem Mantue" siue de accionum uarietatibus, herausgegeben von Gustav Pescatore, Greifswald : Julius Abel, 1897
  4. ^ Pietro Torelli (a cura di), «Glosse preaccursiane alle Istituzioni». In: Studi in onore di storia e diritto in onore di Enrico Bestia, Milano : Giuffrè, 1939, IV, pp. 229-277
  5. ^ Placentinii Summa institutionumi, Augusta Taurinorum : Ex officina erasmiana, 1973; Ristampa anastatica dell'edizione Magonza : Ivo Schoffer, 1535 (Vol. I del Corpus glossatorum juris civilis)
  6. ^ Placentini summa codicis : Accessit proemium quod in Moguntina editione desiderabatur, Prefazione di Francesco Calasso. Torino : Bottega d'Erasmo, 1962; Ristampa anastatica dell'ed. Moguntiae, 1536
  7. ^ Emanuele Conte, Tres Libri codicis, Volume 46 di Ius commune. Sonderhefte. Frankfurt am Main : Vittorio Klostermann, 1990, ISBN 3-465-02225-4, p. 74
  8. ^ Bulgari ad Digestorum titulum de diversis regulis iuris antiqui commentarius et Placentini ad eum additiones sive exceptiones edidit, Dr. Fr. Guil. Conr. Beckhaus, Frankfurt am Main : Minerva, 1967
  9. ^ Bulgari et Placentini, veterum iurisconsultorum ad titulum Pandectarum De diuersis regulis iuris antiqui, breues duo et elegantes commentarij: quorum prior multo quam ante hac emendatior, alter vero, quas Additiones et exceptiones regularum Placentinus alibi nominat, nunc primum in lucem editus, ex Bibliotheca Collegiatae Ecclesiae Bonnensis, una cum legum capitibus in margine adiectis: studio & opera Iacobi Campii eiusdem collegii decani, Coloniae Agrippinae : apud Iohannem Gymnicum sub Monocerote, 1587
  10. ^ Emil Seckel (editor), Distinctiones glossatorum : Studien zur Distinktionen-Literatur der romanistischen Glossatorenschule : verbunden mit Mitteilungen unedierter Texte, Berlin : O. Liebmann, 1911
  11. ^ Severino Caprioli et al. (a cura di), Glosse preaccursiane alle Istituzioni, Perugia : Università degli studi ; [poi] Roma : nella sede dell'Istituto storico italiano, 1982-

Bibliografia[modifica | modifica wikitesto]

  • P. de Tourtoulon, Placentin, la vie, les oeuvres, Paris 1896;
  • Hermann Kantorowicz, Studies in the glossators of the roman law (1938), rist. anast. con aggiunte a cura di P. Weimar, Aalen 1969, passim;
  • Id., The poetical sermon of a medieval jurist, Placentinus and his “Sermo de legibus” (1938), ora in Id., Rechtshistorische Schriften, Karlsruhe 1970, pp. 111-135;
  • S. Kuttner, A forgotten definition of justice (1976), ora in Id., The history of ideas and doctrines of canon law in the Middle Ages, London 1980, n. V;
  • A. Gouron, La science du droit dans le Midi de la France au Moyen Âge, London 1984, ad ind.;
  • Id., Études sur la diffusion des doctrines juridiques médiévales, London 1987, ad ind.;
  • Emanuele Conte, Tres libri Codicis. La ricomparsa del testo e l’esegesi scolastica prima di Accursio, Frankfurt am Main 1990;
  • A. Gouron, La date de mort de Placentin, une fausse certitude, in Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis, CCCCLXXXI (1993), pp. 481-492;
  • Id., Droit et coutumes en France au XIIe et XIIIe siècle, Aldershot 1993, ad ind.;
  • Ennio Cortese, Il rinascimento giuridico medievale, Roma 1996, ad ind.;
  • A.H. Lange, Römisches Recht im Mittelalter, I, Die Glossatoren, München 1997, pp. 207-214;
  • A. Gouron, Placentin: une hypothèse d’identification, in Initium, II (2000), pp. 133-145;
  • Id., Juristes et droits savants: Bologne et la France médiévale, Aldershot 2000, ad ind.;
  • Id., Pionniers du droit occidental au Moyen Âge, Aldershot 2006, ad ind.;
  • Ennio Cortese, Piacentino, in Dizionario biografico dei giuristi italiani, II, Bologna 2013, pp. 1568-1571.
  • Peter Goodrich, Oedipus Lex: Psychoanalysis, History, Law, University of California Press, 1995, p. 244, ISBN 978-0-520-08990-7.
  • Emanuele Conte, Piacentino, in Dizionario biografico degli italiani, vol. 83, Roma, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 2015. Modifica su Wikidata

Voci correlate[modifica | modifica wikitesto]

Altri progetti[modifica | modifica wikitesto]

Collegamenti esterni[modifica | modifica wikitesto]

Controllo di autoritàVIAF (EN32352658 · ISNI (EN0000 0000 8342 7237 · BAV 495/120127 · CERL cnp01342856 · LCCN (ENn88092605 · GND (DE100958583 · BNE (ESXX5600207 (data) · BNF (FRcb12428105g (data) · J9U (ENHE987007276798205171 · CONOR.SI (SL232642403 · WorldCat Identities (ENlccn-n88092605