Lingua kirghisa

Da Wikipedia, l'enciclopedia libera.
Vai alla navigazione Vai alla ricerca
Kirghiso, Chirghiso
Кыргызча (Qırğızça)
Parlato inBandiera del Kirghizistan Kirghizistan
Bandiera della Cina Cina
Bandiera del Tagikistan Tagikistan
RegioniAsia centrale
Locutori
Totale3 milioni
Altre informazioni
ScritturaIn passato:
alfabeto arabo e alfabeto latino
Oggi:
alfabeto cirillico kirghiso
TipoSOV flessiva - agglutinante - ergativa (ordine libero)
Tassonomia
FilogenesiLingue altaiche
 Lingue turche
  Kirghiso
Statuto ufficiale
Ufficiale inBandiera del Kirghizistan Kirghizistan
Codici di classificazione
ISO 639-1ky
ISO 639-2kir
ISO 639-3kir (EN)
Glottologkirg1245 (EN)
Estratto in lingua
Dichiarazione universale dei diritti umani, art. 1
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш.
Traslitterazione
Bardıq adamdar öz bedelindy cana uquqtarında erkin cana teň uquqtuu bolup caralat. Alardın aň-sezimi menen abiyiri bar cana biri-birine bur tuuğandıq mamile qıluuğa tiyiş

La lingua kirghisa o chirghisa (nome nativo кыргыз тили, traslitterato qırğız tili [ˌqɯɾʁɯztili]) è una lingua turca parlata in Kirghizistan, Cina, Tagikistan e in altri Stati dell'Asia.

Distribuzione geografica[modifica | modifica wikitesto]

Secondo Ethnologue,[1] il kirghiso è parlato da circa tre milioni di persone. Si contano 2,45 milioni di locutori in Kirghizistan, 160 000 in Cina e 64 000 in Tagikistan. La lingua è attestata anche in Afghanistan, Kazakistan, Russia, Turchia e Uzbekistan.

Lingua ufficiale[modifica | modifica wikitesto]

Il kirghiso è lingua ufficiale del Kirghizistan.[2]

Classificazione[modifica | modifica wikitesto]

Secondo Ethnologue,[1] la classificazione della lingua kirghisa è la seguente:

Grammatica[modifica | modifica wikitesto]

La tipologia è Soggetto Oggetto Verbo.[1]

Sistema di scrittura[modifica | modifica wikitesto]

A seconda dei paesi e delle epoche storiche, per la scrittura del kirghiso sono stati utilizzati l'alfabeto arabo, l'alfabeto cirillico e l'alfabeto latino.

Attualmente, l'alfabeto arabo viene utilizzato in Cina, mentre in Turchia si usa l'alfabeto latino.[1]

La lingua kirghisa si scrive in Kirghizistan con una forma modificata dell'alfabeto cirillico. Fra il 1928 e il 1940 si usava in Kirghizistan l'alfabeto latino; dopo la fine dell'Unione Sovietica e l'indipendenza ottenuta dal paese nel 1991, alcuni politici kirghisi hanno proposto che si tornasse all'alfabeto latino, ma il progetto non è stato mai realizzato.

L'alfabeto cirillico modificato comprende queste aggiunte:

Alfabeto cirillico Nome in kirghiso Alfabeto arabo Traslitterazione Alfabeto latino
(1928—1940)
carattere IPA
А а а ا A a A a /ɑ/
Б б бе ب B b B в /b/, [w], [v]
В в ве ۋ V v V v /v/
Г г ге گ
ع*
G g G g, Ƣ ƣ /ɡ/ [ʁ]
Д д де د D d D d /d/
Е е e ه E e /je/, /e/
Ё ё ё يو Yo yo Yo yo /jo/
Ж ж же ج C c Ç ç (Ƶ ƶ 1938-1940) /dʒ/
З з зе ز Z z Z z /z/
И и и ى İ i I i /i/
Й й ий ي Y y J j /j/
К к кa ك
ق*
K k K k, Q q /k/, [q], [χ]
Л л эл ل L l L l /l/
М м эм م M m M m /m/
Н н эн ن N n N n /n/
Ң ң ың ڭ Ñ ñ Ŋ ŋ /ŋ/
О о о و O o O o /o/
Ө ө ө ۅ Ö ö Ɵ ɵ /ø/
П п пe پ P p P p /p/
Р р эр ر R r R r /r/
С с эс س S s S s /s/
Т т те ت T t T t /t/
У у у ۇ U u U u /u/
Ү ү ү ۉ Ü ü Y y /y/
Ф ф эф ف F f F f /f/
Х х ха ح H h X x (H h 1928-1938) /χ/ (=/k/)
Ц ц це تس Ţ ţ Ts ts /ʦ/
Ч ч че چ Ç ç C c /tʃ/
Ш ш ша ش Ş ş Ş ş /ʃ/
Щ щ ща - Şt şt Şc şc /ʃtʃ/, /ʃː/
Ъ ъ ажыратуу белгиси - - - -
Ы ы ы ى I ı Ь ь /ɯ/
Ь ь ичкертүү белгиси - - - -
Э э э ه É é E e /e/
Ю ю ю يۋ Yu yu Yu yu /ju/, /jy/
Я я я يا Ya ya Ya ya /ja/, /jɑ/
  • К + а, о, у, ы ك‎ → ق
  • Г + а, о, у, ы گ‎ → ع

Esempi[modifica | modifica wikitesto]

Alfabeto cirillico Alfabeto arabo Traslitterazione Italiano
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш. باردىق ادامدار ۅز بەدەلىندە جانا ۇقۇقتارىندا ەركىن جانا تەڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات.۔ الاردىن اڭ-سەزىمى مەنەن ابئيىرى بار جانا بئرى-بئرىنە بئر تۇۇعاندىق مامئلە قىلۇۇعا تئيىش. Bardık adamdar öz bedelinde cana ukuktarında érkin jana teñ ukuktuu bolup caralat. Alardın añ-sezimi menen abiyiri bar cana biri-birine bir tuugandık mamile kıluuga tiyiş. Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritti. Essi sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri in spirito di fratellanza.

Note[modifica | modifica wikitesto]

  1. ^ a b c d (EN) Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds), Kyrgyz, in Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Dallas, Texas, SIL International, 2013.
  2. ^ Kyrgyzstan, su The World Factbook, Central Intelligence Agency. URL consultato l'11 luglio 2013 (archiviato dall'url originale il 27 novembre 2015).

Altri progetti[modifica | modifica wikitesto]

Collegamenti esterni[modifica | modifica wikitesto]

Controllo di autoritàGND (DE4098449-7 · J9U (ENHE987007545807605171 · NDL (ENJA00565980